Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:

Rookkanalen.

Voor de afvoer van verbrandingsgassen die kunnen ontstaan bij de verwarming van gebouwen, door middel van een gesloten of open vuur (kachel, open haard, etc.), worden schoorstenen aangebracht.

Voor de volgende onderwerpen ga naar:

de stookplaats;
het rookkanaal (algemeen);
het gemetselde rookkanaal (constructie en uitvoering);

het schoonmaken van de kanalen;

prefab metalen schoorsteenkanalen.



 

De stookplaats:

Dit is de plaats voor het verwarmingslichaam en de zich daaromheen bevindende constructies.

De stookplaats kan verschillend zijn, naar gelang het verwarmingslichaam dat moet worden aangesloten.
De kachel, open haard, etc. die vrij van de schoorsteen staat wordt middels een kachelpijp aangesloten via een nisbus op het schoorsteenkanaal.

voor traditionele hangnisssen en schoorsteenstoelen zie onderstaande afbeeldingen.
(bron:  Jellema deel III 1968)

schoorsteenstoelen
Jellema deel III 1968

plafondnissen
Jellema deel III 1968
klik hier om naar boven te gaan



 

Het rookkanaal (algemeen):

(ook wel schoorsteenkanaal of schoorsteen genoemd)

zie   voor de ontwikkeling van de schoorsteen en de brandstof ten tijde van 1943
de extra's bij het onderwerp "Schoorstenen algemeen" behorende bij dit onderdeel.

gemetselde rookkanalen
(afbeelding Jellema 1964) (naaststaande afbeelding:  gemetselde rookkanalen {Jellema 1964))

Het rookkanaal is alleen geschikt voor het afvoeren van rook en verbrandingsgassen als de aanwezige "thermische trek" voldoende groot is.

Lucht van 250°C in de schoorsteen is half zo zwaar als lucht van 0°C buiten.
Omdat de schoorsteen zowel bovenaan (direct) als onderaan (indirect) in verbinding staat met de buitenlucht zal de warme ,lichtere, gaskolom opstijgen. De trek is dus afhankelijk van het temperatuursverschil.

De schoorsteentrek wordt tevens beïnvloed door wind. Horizontale wind veroorzaakt vóór het gebouw een overdruk en naast, boven en achter het gebouw een onderdruk. Aan de uitmonding van de schoorsteen zal dus dikwijls een onderdruk heersen die de trek versterkt, op voorwaarde dat aan de gevel waar de toevoeropening zit een even grote of grotere overdruk heerst.
Maar bij gebouwen ontstaan ook luchtwervelingen die juist overdruk bij de uitmonding kunnen veroorzaken met valse trek in het schoorsteenkanaal als gevolg

Om rookgassen te kunnen afvoeren moet het kanaal een zo gunstig mogelijke doorsnede hebben. Is het te nauw, dan zullen de gassen tegen de kanaalwanden te veel weerstand ontmoeten; de trek wordt belemmerd en dus zal het vuur minder goed branden. Een te grote doorsnede geeft mogelijkheid van dwarreling van de gassen en daardoor ook vermindering van trek. De beste vorm van de doorsnede van een rookafvoer kanaal is de ronde met een gladde wand. De oppervlakte moet minstens 1,2 dm² zijn.
Een rechthoekig kanaal heeft meer weerstand en een groter afkoelend wandoppervlak. De doorsnede-oppervlak moet 1,5 dm² zijn. De kleinste rechthoekzijde van de doorsnede moet daarbij niet kleiner zijn dan 1/3 x de grootste rechthoekzijde en niet kleiner dan 100 mm.

Plotselinge verwijdingen en vernauwingen mogen niet voorkomen. Hierdoor verandert de snelheid waarmee de gassen stijgen en wordt de trek belemmerd.

Hoe gladder de wand, des te minder de kans op roetvorming in het kanaal.

De rookkanalen voor gas- en oliekachels, waarvan de verbrandingsgassen meer waterdamp bevatten dan die van kolen, dienen warmte-isolerende wanden te hebben met vochtabsorberende binnenlaag. Ook moeten de kanaalwanden enigszins poreus zijn, om neerslaand waterdamp uit de verbrandingsgassen te kunnen absorberen. Indien dit niet mogelijk is, dan loopt het langs de wand neer en komt als "roetwater" beneden in de schoorsteen te voorschijn.
De kanalen moeten in principe vertikaal lopen, maar een versleping tot 30° is toegestaan.

De stookplaatsen in een gebouw worden zoveel mogelijk boven of naast elkaar geplaatst, waardoor de kanalen tot een groep of complex kunnen worden verenigd en het aantal doorbrekingen van vloeren en dak beperkt blijft.

zie extra  De schoorsteen (In Holland staat een huis (1943)).
 

 

Mechanische ventilatie en schoorsteentrek:

Door een afzuigventilator wordt een onderdruk veroorzaakt die de schoorsteentrek kan verminderen. Voorkomen moet worden dat de trek negatief wordt, omdat verbrandingsgassen dan niet meer afgevoerd kunnen worden. Daarom moet er in huis tuin en keuken situaties per m3 afgezogen lucht een natuurlijke toevoeropening van 1.8 cm² aanwezig zijn.

Mechanische toevoer van verse lucht is ook mogelijk, doch dit is specialistenwerk.

 

klik hier om naar boven te gaan


 

Gemetselde kanalen:

Het rookkanaal (constructie en uitvoering):
  • onbrandbaar

  • (De wand van de schoorsteen moet de helft hebben van de brandwerendheid van de vloer of muur waar hij doorheen gevoerd wordt, maar minimaal 30 minuten.)
  • bestand tot 250°C
  • bestand tegen stoten

Rookkanalen werden/worden gewoonlijk gemetseld van de baksteen waarvan ook de muren werden/worden opgetrokken.

gemetselde rookkanalen
(afbeelding Jellema 1964)    gemetselde rookkanalen
(afbeelding hts 1977)    gemetselde rookkanalen
(bron:  Jellema 1964 en aantekeningen HTS 1977)

Kalkzandsteen moet voor schoorsteenkanalen worden ontraden, daar deze steen daarvoor te hard en te dicht is: ze kan niet gemakkelijk condensatiewater opnemen en bij vertinnen houdt de specie er slecht op. Bovendien wordt de steen aangetast door zwaveldioxide, dat meestal in rookgassen aanwezig is.
Ook betonstenen kunnen door zwaveldioxide worden aangetast.

Het metselwerk van de kanalen moet goed volgewerkt worden ter bevordering van de trek en ter vermindering van het gevaar voor brand. Daarna worden de wanden met metselspecie glad afgewerkt, vertind en met de kwast afgewassen.

Moeten kanalen aan buitenmuren worden aangebracht, dan dienen zij te worden beveiligd tegen afkoeling, vochtigheid en het ontstaan van scheuren ten gevolge van temperatuurverschillen.

Het toepassen van keramische schoorsteenelementen, zoals Valbrenta, lost veel van bovenstaande uitvoeringsproblemen op.
De wanden zijn glad, er zijn weinig voegen en er hoeft niet te worden vertind.

De rookkanalen passeren op weg naar de buitenlucht vloer- en dakconstructies. Velen daarvan zijn van hout. Met het oog op brandgevaar mogen in de kanalen geen balken of andere regelwerken worden aangebracht.
Houten balklagen en ravelingen moeten minstens 5 cm. uit de wand blijven.
klik hier om naar boven te gaan



 

Het schoonmaken van de kanalen:

Van tijd tot tijd, meestal (afhankelijk van stookgedrag) aan het einde van een stookperiode moeten de kanalen worden schoongemaakt ter voorkoming van schoorsteenbranden.
 

Dit 'vegen' gebeurt van oudsher van boven de uitmonding af door een kogel met een bezem eraan op en neer te halen in het kanaal.
Het roet valt en wordt beneden in een 'roetzak / pijp' opgevangen en daar verwijderd.
Let op!
De op tekening aangegeven roetpijp is bij een dichte schouw weggewerkt in een doorgaand kanaal volgens dezelfde afmetingen als bij de pijp.

Als de schoorsteen op het dak niet of moeilijk bereikbaar was werden in het kanaal, zo dicht mogelijk bij de uitmonding 'veeg' of 'roet' luikjes toegepast.
 

 

Voorbeeld:
Twee naast elkaar liggende roetluikjes op zolder van Gevangenpoort.
Schoorsteen is thans niet meer in gebruik en achter roetluikje is afzuigmotor van mechanische installatie aangebracht.

roetluik

  roetluik

klik hier om naar boven te gaan


 
advertentie jaren 60
 

 

 

 

 

 

 

Prefab metalen schoorsteenkanalen.

Naast de hierboven beschreven traditionele schoorsteenkanalen zijn er sinds de jaren 60 ook prefab metalen schoorsteenkanalen in de handel.

Zie bijgevoegde advertentie uit die tijd en onderstaande verwijzing naar de huidige website van de leverancier.
 

 


Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 02-01-2016 + 06-02-2022 (het schoonmaken van de kanalen)

 

 

klik hier om naar boven te gaan


 

 

 extra informatie behorende bij:
Het rookkanaal (algemeen):
klik hier om naar boven te gaan

De schoorsteen:

bron tekst:    In Holland staat een huis van J,C. Alders (1943)

schoorsteen
klik hier om naar boven te gaan