Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
Het waterleidingnet in de nieuwe westerse wereld.
Voor de volgende onderwerpen ga naar:
algemeen;
duinwater;
de aanleg van waterleidingnetten landelijk;
water uit de Amsterdamse Waterleidingduinen;
Jaren later
de aanleg van het waterleidingnet in Culemborg;Algemeen:
Niet de slechte sanitaire voorzieningen waren de hoofd oorzaak, maar het dicht op elkaar vertoeven (wonen en werken).
Ziekten (waardoor ze ook mogen zijn ontstaan) worden hierdoor makkelijker overgebracht.
Omdat de cholera bacterie zich via het water verspreidde, kwam de afvoer van fecaliën hierdoor weer meer en meer in de aandacht.
artikel: "De hygiënische stad" behorende bij dit onderdeel.
Vooral toen men er geld mee ging verdienen.
hiervoor het onderwerp "Stadsmest" behorende bij het onderdeel "1850-1950 (techniek en maatschappij) - wonen".
Duinwater:
Door infiltratie in de zandige bodem verzamelde het regenwater zich boven het zwaardere zoute water en vormde een barrière tegen verzilting waardoor vochtige duinvalleien ontstonden met een rijke plantengroei. Totdat de mens deze zogenaamde zoetwaterzakken voor zichzelf ging gebruiken.Toen de gewonnen hoeveelheid water toenam, bemerkte men dat de duinen begonnen te verdrogen en omdat de betreffende zoetwaterzak uitgeput raakte dreigde de bescherming tegen de verzilting ook weg te vallen. Daarom kwam men op het idee om oppervlaktewater uit de rivieren naar de duinen te leiden en het daar weer in de grond te laten infiltreren via een stelsel van greppels.
Voor de Amsterdamse Waterleidingduinen (tussen Zandvoort en Noordwijk-Langevelderslag) komt dit voorgezuiverd Rijnwater sinds 1961 via het
Lekkanaal bij Vreeswijk uit de Lek
De aanleg van waterleidingnetten landelijk:
De overheid keek niet toe en stimuleerde vanaf het midden van de negentiende eeuw de bouw van watertorens en de aanleg van de daarbij behorende waterleidingnetten.Amsterdam was in 1853 de eerste stad in Nederland met een waterleiding.
Al snel volgden andere grote en minder grote steden.
Rond 1900 hadden 51 gemeenten in Nederland een waterleiding aangelegd en
voorzagen zij op dat moment 42% (volgens tekstfragment in De hygiënische stad) van de Nederlandse bevolking van schoon leidingwater.
Een aansluiting op het waternet wil niet zeggen dat alleen dat water werd gebruikt. De bestaande pompen en putten bleven zolang zij bestonden nog jarenlang water voor divers gebruik leveren.
Water uit de Amsterdamse Waterleidingduinen:
In de eerste helft van de 19e eeuw was Amsterdam een stad in verval. Van de glorie uit de 'Gouden Eeuw' was weinig meer over.De grachten, die dienden als open riool via het IJ naar de Zuiderzee, waren door de opkomst van Industriële revolutie vuiler dan ooit
artikel: "De nieuwe westerse wereld" behorende bij dit onderdeel.
Dit water was zo vies dat er geen goed drinkwater meer van te maken was en daarom werd schoon water met schepen vanuit de Vechtstreek naar de stad gebracht. Maar de meeste arme mensen konden dit water niet betalen en bleven het water uit de gracht gebruiken.
In 1845 bedacht ingenieur Christiaan Vaillant bron: waternet.nl een plan om met gietijzeren buizen duinwater naar Amsterdam te brengen. Om dit uit te voeren was een bedrag van 2,5 miljoen gulden nodig. Toen het niet lukte om in Nederland geld voor het project te vinden, wist Jacob van Lennep een groep Engelsen wel te overtuigen en kreeg hij in 1851 van Koning Willem III toestemming om de Amsterdamsche Duinwater-Maatschappij op te richten. De werkzaamheden om de leiding van de duinen naar de stad te leggen konden beginnen.
Het graven van duinrellen, waarin het water verzameld werd, dat daarna via vrij verhang naar een verzamelpunt stroomde. Aan de Leidsevaart bij Vogelenzang werd een modern stoompompstation gebouwd om het water daaarna via buizen verder te pompen. Hiervoor waren 8.850 buizen nodig over een lengte van 23 kilometer om de Willemspoort (thans Haarlemmerpoort genaamd) te bereiken. Voor die tijd een enorme prestatie!
En dat was veel goedkoper dan het per boot aangevoerde water uit de Vecht dat namelijk voor 2 cent per emmer werd verkocht.
De aanleg van de waterleidingnet in Culemborg:De overheid keek niet toe, maar trof maatregelen en stimuleerde (vooral na de cholera epidemie van 1866) de aanleg van waterleidingnetten.De 35,00 meter hoge Culemborgse watertoren met een waterreservoir van 200 m3 werd begin maart 1911 officieel geopend.
|
|
De kwaliteit van het water uit de stadsgrachten maar ook uit de stadspompen bleef (voor het hieronder genoemde besluit) een zorgenkindje.
het onderwerp "Drink- was- en spoelwatergeschiedenis" behorende bij dit onderdeel.
In 1908 wees de gezondheidscommissie daarom wederom op de slechte kwaliteit van het Culemborgse grachtwater. De gemeenteraad besloot nu wel vrijwel onmiddellijk tot de aanleg van een waterleiding en daarom werd er halverwege 1909 een commissie ingesteld om dat te onderzoeken.
daarna - hoe zou het moeten
ergens al gedaan - zo zou het kunnen
er aan verdienen - zo doen we het
Waar haal je het benodigde schone water vandaan?
Water uit hoger gelegen zandgronden zoals de duinen aan de kust en de Utrechtse Heuvelrug waren hier geen optie en dus moest men het uit
eigen bodem halen.
De ligging van oude ondergrondse rivierstromingen waren hier in het Rivierengebied medebepalend, maar ook de paats waar het water daarna, via het net,
naar toe moest.
De keuze na enig onderzoek zal hier dan ook snel zijn gemaakt gezien de ligging nabij het oorspronkelijke riviertje 'De Meer' en de al eeuwenlang hiernaast
gelegen rechtstreekse bestaande weg.
Wie moet de toren bouwen en hoe moet hij er uit zien?
Watertorens werden namelijk zelden door plaatselijke bouwbedrijven gebouwd, want daarvoor ontbrak meestal de benodigde technische kennis.
Voor ronde torens heb je namelijk gespecialiseerde metselaars nodig en dan ik het nog niet over het waterreservoir en het daarvoor
benodigde leidingwerk.
De aanbesteding verliep dan wel spoedig, maar de voorbereiding hierop (zoals het zoeken naar de juiste aannemer en het bepalen van de aanneemsom en
het maken van de bouwplanning) wordt niet vermeld.
Een bodemonderzoek voor de juiste fundering was hiervoor vooraf dan ook noodzakelijk want dergelijke grondgegevens waren in archieven nog niet te vinden.
Daarnaast moest de aannemer ook met zijn leveranciers en andere betrokkenen e.e.a. inplannen en ook dat kost tijd en is gezien de zeer korte genoemde
bouwtijd dan ook eerder uitgevoerd.
Het pomphuis zal bij de officiële opening van de toren waarschijnlijk intern nog lang niet klaar zijn geweest maar dat was gezien de benodigde
waterlevering nog geen probleem
Een eigen vorstvrije put was, naast de bijkomende kosten voor de aanleg van de leidingen binnenshuis, hierwel voor noodzakelijk. Dat niet iedereen, zeker als je een eigen waterpomp had of geen geld, hiervoor koos is dan ook wel begrijpelijk.
Rechtstreeks het toen bewoonde gebied in lijkt thans het belangrijkste, maar de aftakking naar rechts was gezondheidtechnisch interessanter, aangezien hierdoor de beide ziekenhuizen en de bebouwingen in de Papenhoek op het net werden aangesloten. Tevens maakte deze aftakking de eerste bebouwing via de noodwoningwet mogelijk.
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: juni-2025
