Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
Het (woon)afvalprobleem.
Overal waar mensen verblijf houden ontstaan verschillende afvalstoffen, zoals fecaliën.
het onderwerp "Stadsmest".
Voor de volgende onderwerpen ga naar:
algemeen;
secreet;
tonnensysteem
riolering
Algemeen:
Afval dat geen waarde meer had en en dus niet meer kon worden hergebruikt werd in stedelijk gebied, zoals in het verleden al eeuwenlang gebruikelijk was, meestal ongecontroleerd gedumpt in singels en grachten waardoor dit water plaatselijk soms ernstig vervuilde.Maar wat de huishoudens aan afval loosden was niets vergeleken met de viezigheid die, door de industriële revolutie, uit sommige fabrieken kwam en op dezelfde manier werd verwijderd.
|
Het water uit de Lek zorgde (bij hoogwaterstanden) hier in Culemborg, ook toen de afvoer via De Meer (volgens een verdrag uit 1430) nog niet was
toegestaan, via wisselende waterstanden af en toe voor tijdelijke doorstroming van de grachten en singels en daardoor heeft deze combinatie van
watervoorziening en vuilafvoer eeuwenlang redelijk gefunctioneerd.
|
|
Door de industriële revolutie nam, vooral na de 2e wereldoorlog, de hoeveelheid en diversiteit van het afval enorm toe.
het onderwerp "Huishoudelijk afval"
behorende bij het onderdeel "ontwerpelementen - exterieur divers".
want al het materiaal werd na sloop hergebruikt en resthout werd s’winter in de kachel opgestookt.
het subonderwerp "Älgemeen" van het onderwerp
"Bodemverontreiniging"
behorende bij het onderdeel "bouwfase - het te bebouwen terreein".
noot! Na mijn geboorte heb ik ongeveer een jaar naast deze vuilstortplaats gewoond; vandaar dit voorbeeld.
Secreet:
Op het platteland, maar ook in de stad had men, afhankelijk van de hoogte van de gemiddelde grondwaterstand, meestal een secreet buiten in de tuin, met daaronder een beerput, tenzij hij was geplaatst boven of vlak naast een waterafvoerende sloot als men de eigen uitwerpselen voor bemesting niet kon of wilde gebruiken.
|
Ook in de middeleeuwse kastelenbouw paste men dit principe van lozing toe. Het privaat werd daar echter geplaatst in een uitbouw van de kasteelmuur,
met een gat in de vloer dat boven de daaronder liggende verdedigingsgracht uitkwam.
Zoals te zien op naaststaande afbeelding van kasteel Ammersoyen.
|
Maar ook het kasteel van Culemborg, zoals te zien is op de afbeelding van Roelant Roghman, welke ten tijde van het rampjaar 1672 door Franse soldaten was bezeten daarna volkomen uitgewoond werd achtergelaten en daarna in verval geraakte kende deze manier van lozen. |
|
Huizen langs singels en grachten, die niet rechtstreeks konden lozen, hadden als alternatief voor de beerput een gemetselde afvoer rechtstreeks hier na toe.
Voor de benodigde doorstroming hiervan had men dan wel spoelwater nodig.
Deze situatie was nog tot eind jaren 1970 op vele plaatsen standaard, want de wederopbouw en de daarop volgende babyboom hadden meer prioriteit.
Ook secreten gebouwd tegen stadsmuren loosden meestal ook direct op deze manier op de daar achter liggende verdedigingssingels, omdat de fundering van de muur een beerput op die plek in de weg kan zitten. |
|
De minderbedeelden moesten afhankelijk van de beschikbare ruimte en van hun huurbazen soms een privaat delen want privacy, zoals wij die thans kennen,
bestond toen nog niet.
Maar hoe was het geregeld bij bedrijven, scholen, ziekenhuizen,etc.?
Tonnensysteem:
Een niet volledig dichte beerput op voldoende afstand van een waterpomp was, afhankelijk van het plaatselijk grondwaterpeil en de onderaardse stromingen, in het verleden meestal geen probleem.Dit veranderde door de hiervoor genoemde inzicht in de kennis over gevolgen van bodem- en oppervlaktewater vervuiling.
|
Om de hygiënische toestand in de stedelijk gebieden te verbeteren begon men daarom ,rond 1870, naar Frans voorbeeld, met het inzamelen van
menselijke afvalstoffen via het tonnetjessysteem. Het grote voordeel hiervan was dat men bij nieuwbouw geen beerput meer nodig had, hetgeen door de
stedelijke verdichting bij een open put een steeds groter probleem voor de vervuiling van grond- en oppervlaktewater begon te worden.
Dit tonnenstelsel klinkt ouderwets, maar het is in feite de voorloper van de de DIXI op de bouw en de chemische toiletten in caravans. |
|
|
In 1876 werd daarom besloten om ook hier in Culemborg dit stelsel in te voeren en hiervan werd volop gebruik gemaakt, zo ook bij de herenhuizen op
het Voorburg. Met als extra voordeel dat het personeel een eigen ton had.
Dit lijkt veel op een inwonersaantal van 6725 maar als er in herenhuizen en openbare verblijfseenheden er al meerdere stonden, dan is het aantal toch niet zo groot en veranderde voor de gewone burger niet echt snel veel. Er was echter ook een nadeel, want deze tonnen, welke overal konden worden geplaatst werden ook vooral gebruikt bij splitsing van woningen die daarvoor
niet geschikt waren.
|
| Doch ook de Acht Zaligheden een in rond 1899 voor het bisschoppelijk kleinseminarie in Chalet-stijl gebouwd toiletgebouwtje en thans gelegen in de tuin van het stadskantoor als het kleinste galerietje van Culemborg kon deze tonnen ook heel goed gebruiken |
Riolering:
Maar nog ver na de invoering van het tonnenstelsel werden beerputten, als je genoeg ruimte had, ook bij nieuwbouw nog steeds toegepast.
Door de invoering van de waterleiding veranderde geleidelijk aan de plaats van het secreet naar een aanbouw achter de woning, doch de put bleef op dezelfde plaats, want hij moest nog steeds handmatig worden geleegd.
het subonderwerp "Droogclosets" van
het onderwerp "Toiletruimte algemeen" behorende bij het onderdeel "keukens/sanitair - sanitair".
Om dit probleem op te lossen werden zinkputten aan elkaar gekoppeld tot een geheel om het afvalwater gecontroleerd uit de bewoond gebied te leiden
en zo ontstond het begin van het huidige riool.
Er ontstond hierdoor wel weer een nieuw problemen die bouwkundig (riooltechnisch) moest worden opgelost.
Hetgeen inhield dat daar waar ze niet aanwezig waren dakgoten met regenpijpen moesten worden aangelegd welke eveneens op het afvoerstelsel moest worden aangesloten.
Maar men verplaatste hiermee wel het vuilprobleem en veroorzaakte hierdoor een sterke verontreiniging van het oppervlaktewater rondom het bewoonde
gebied.
Vanaf de jaren twintig werden derhalve ter bescherming hiervan de eerste rioolzuiveringsinstallaties nabij de grote steden gebouwd.
De aanleg van het eerste echte rioleringswerk hier in Culemborg begon pas meer dan een halve eeuw later ten tijde van de wederopbouw bij
de nieuwbouw Achter de Poort en in Terweijde, maar de bestaande bebouwing kreeg deze afhankelijk van de ligging, zoals De Zandstraat pas in 1962-’63.
Het rechtstreeks lozen in grachten en singels werd landelijk pas aan het einde van de jaren 80 verboden.
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 01-09-2025
